De Bersiap tijd

Twee dagen na de Japanse capitulatie (15 augustus 1945) roept ir. Soekarno de Republik Indonesia uit, het onvermijde- lijke gevolg van de opkomst van het Indonesisch nationalisme en van de toe- zeggingen die de Japanners hadden ge- daan. Het is het begin van de even ge- welddadige als chaotische Bersiap-perio- de, die vernoemd is naar de destijds door de nationalisten gebruikte strijdkreet ‘siap’ ‘wees paraat’. Na de capitulatie van Japan, als medio september 1945 geallieerde troepen op Java landen en posities in de grote steden innemen, slaat de vlam in de pan. De komst van de geal- lieerden wordt door de Indonesiërs gezien als een voorbode van het herstel van de koloniale verhoudingen.

Een explosie van geweld tegen Nederlanders en Nederlands-gezinde Indonesiërs vindt plaats. Overal gaan groepen pemuda’s sys- tematisch over tot de aanval op Nederlan- ders, Indo-Europeanen en Nederlands-gezin- de Indonesiërs. Belangrijke bestuursgebou- wen worden bezet, interneringskampen be- schoten en evacuatietransporten aangeval- len. Pemuda’s trekken door woonwijken, rampokken de huizen en vermoorden de Indo -Europeanen of nemen hen mee voor internering. Op vele plaatsen op Java wor- den duizenden Indo-Europeanen, ternau- wernoord bevrijd uit de Japanse kampen, onder slechte omstandigheden vastgehou- den. Vooral de buiten de Japanse kampen verblijvende en van enige betrouwbare politiebescherming verstoken Indo-Europe- anen worden hiervan het slachtoffer.

Pas aan het einde van 1945 is weer een betrekkelijk stabiele situatie ontstaan: op vele schermutselingen na is de strijd geluwd en buiten drie enclaves (Batavia/Bandoeng, Semarang en Soerabaja) is Java in handen van de nationalisten. Het meest geweldda- dige deel van de Bersiapperiode is ten einde.

Zoals eerder aangegeven worden in de Bersiap-periode vele Indo-Europeanen, maar ook Nederlanders en Ambonezen door Indonesische nationalisten opge- pakt en gedurende kortere of langere tijd vastgehouden. Zij worden opgepakt deels omdat zij als vijanden van de Indonesische onafhankelijkheid gezien worden, deels om als gijzelaar gebruikt te kunnen worden, maar ook voor een deel om hen te beschermen tegen de volkswoede.

Extremistenkampen

De geïnterneerden worden op zeer di- verse locaties ondergebracht: in loodsen van (suiker-)ondernemingen, in scholen en kloosters, in woonwijken en hotels, in gevangenissen en voormalige kazer- nes. De omstandigheden in de vaak in allerijl ingerichte kampen laten zeer te wensen over, slechte voeding, inadequa- te huisvesting, ontbrekende medische zorg en een hardvochtig optreden van bewakers. In naar schatting 220 ver- schillende kampen zijn in deze jaren ongeveer 40.000 (mogelijk meer) man- nen, vrouwen en kinderen geïnterneerd geweest.

Tijdens deze Bersiap-tijd kreeg ons gezin het pas echt moeilijk. Ze kregen allerlei beperkingen opgelegd. Zo vaardigden de Indonesiërs voor ons en die andere 4 families die bij ons waren ondergebracht een huisarrest af. Het huis werd bewaakt door pemuda’s, opgescho- ten jongeren bewapend met bamboe speren en messen. Ze werden ook wel extremisten genoemd. Veelal kansarme jongeren uit arme stads-wijken (kampongs) of dorpen die opeens voelden dat ze macht konden uitoefenen. Na verloop van tijd werd ons gezin gesommeerd het huis te verlaten en werden zij door de pemuda’s naar het kamp Ngoedjang getransporteerd. De was het eerste interneringskamp waar ze terecht kwamen en er zouden nog enkele volgen. Maar daarover later nog meer.

De tijden verergeren

Gedurende deze bersiap-tijd vonden er vreselijk excessen plaats. Het extreme geweld werd vooral toegeschreven aan criminele en losgeslagen jongeren, maar toonde ook het revolutionaire, chaoti- sche en gewelddadige karakter van de opstand. Van dat extreme geweld wordt in deze krantenartikelen bericht gegeven.

Extreem geweld