De familie Coenraad
De Japanse bezetting van Nederlands-Indië
De oorlog
Slechts weken nadat Nederland op 8 decem-
ber 1941 Japan de oorlog heeft verklaard, val-
len Japanse troepen doelen in Nederlands-
Indië aan. Binnen korte tijd worden strategi-
sche plaatsen veroverd (12 januari 1942 Tara-
kan, 24 januari Balikpapan en Zuid-Celebes,
7 februari Ambon, medio februari Palem-
bang). Java ligt dan geïsoleerd en is onbereik-
baar voor eventuele geallieerde steunopera-
ties. Op 1 maart 1942, de wanhoopspoging van
Karel Doorman ten spijt (de slag in de Java-
zee), landen de Japanners op diverse plaatsen
op Java en 8 dagen later moet het KNIL de wa-
pens neerleggen. In het tijdsbestek van drie
maanden is een einde gekomen aan de kolo-
niale samenleving.
Na de capitulatie van het KNIL worden de man-
schappen in krijgsgevangenschap afgevoerd. De
militairen van Indonesische afkomst worden spoe-
dig vrijgelaten, de Europese en Indo-Europese
militairen blijven tot het einde van de oorlog in
krijgsgevangenschap. Zij worden geïnterneerd in
hun voormalige kazernes en velen van hen worden
op transport gesteld om in Zuid-Oost-Azië (Brima-
spoorweg), Sumatra (Pakanboeroe-spoorweg) of
Japan (mijnen nabij Fukuoka) tewerk te worden
gesteld. Niet alleen bezwijken heel veel mensen
door de ontberingen tijdens gevangenschap of te-
werkstelling, ook rampen tijdens de scheepstrans-
porten eisen een hoge tol (torpedering van de ‘
Junyo Maru’). Van de naar schatting 42.000 Euro-
pese krijgsgevangenen overleven 8200 de oorlog niet.
Aan het begin van de Japanse bezetting
werd mijn vader door de Japanners gevangen
genomen. Vanuit Blitar werd hij via Soera-
baya naar de kampen Boeboetan, Benteng en
Tjimahi gebracht. Over zijn kampverleden
heeft hij niet veel verteld, maar gezien zijn haat die hij tot aan zijn overlijden toe tegen alles wat maar Japans was had, moet dit voor
hem een verschrikkelijke periode zijn geweest.
Boeboetan gevangenis
in Surabaya
Plaats: Soerabaja
Residentie: Oost-Java
Regio: Java
Ligging: Soerabaja ligt op
Oost-Java, tegenover het eiland
Madoera. De Boeboetan-gevangenis
stond op de hoek van de straten Boe-
boetan en Koblen Kidoel, in het cen-
trum van de stad.
Klik op de foto voor een vergroting
Boeboetan gevangenis
In de periode 09 maart 1942/februari 1943 was dit een burgerkamp. De geïnterneerden waren mannen en het aantal geïnterneer-
den bedroeg 385. In juli 1942 fungeerde de Boeboetan-gevangenis als doorgangskamp voor geïnterneerden uit Soerabaja en om-
geving die naar de landbouwkolonie Kesilir werden overgebracht. Daarnaast waren in de gevangenis vanaf de eerste maanden van
de bezetting ambtenaren (mijn vader was een politie-ambtenaar) en andere burgermannen uit Soerabaja, de rest van Oost- Java
en een deel van Midden-Java geïnterneerd. Mannen die bereid waren om door te blijven werken en Indo-Europese mannen met
een salaris van minder dan 100 gulden per maand werden vrijgelaten. De resterende mannen, waaronder mijn vader werden eind
februari 1943 overgebracht naar Ngawi. De Boeboetan-gevangenis functioneerde gedurende de gehele Japanse bezetting als regu-
liere strafgevangenis.
Kamp Benteng in Ngawi
Fort Van den Bosch
Plaats: Ngawi
Residentie: Oost-Java
Regio: Java
Ligging: Ngawi ligt in Oost-Java, ten noord-
westen van Madioen. Fort Van den Bosch
lag iets ten noord-oosten van Ngawi.
Andere naam: Benteng
Geïnterneerden: mannen
Aantal geïnterneerden: 1.580
Informatie: Vanaf februari 1943 werden in Fort
Van den Bosch 'Europese' mannen, onder wie
veel hogere ambtenaren en employés uit Midden-
en Oost-Java, geïnterneerd. Een deel van de
mannen werd ondergebracht in de gevangenis in
het fort, een deel in barakken op het voorterrein. Zij werden in februari 1944 overgebracht naar het 4de en 9de Bataljon in
Tjimahi en ook hier zat mijn vader bij.
Commandant: Nakamura
Bewaking: inheems gevangenispersoneel; heiho's. Heiho's waren in de Tweede Wereldoorlog Indonesische hulpsoldaten die met
het Japanse leger meevochten tegen de geallieerden. De Heiho's werden door het Japanse bestuur opgericht om de rust in
Indonesië te bewaren
Kamp Tjimahi
Kampement 4de + 9de Bat. in Tjimahi
Plaats: Tjimahi
Residentie: West-Java
Regio: Java
Ligging: Tjimahi ligt in West-Java, ten noordwesten van
Bandoeng. Het kampement van het 4de en 9de Bataljon
lag ten noorden van de spoorlijn die Tjimahi doorsneed,
tussen Gedong Delapan (noordwesten), Bataljonsweg
(noordoosten), Kampementsweg (zuidoosten) en Stati-
onsweg (zuid-westen).
Kamp Tjimahi bij Bandung
In de periode 02 februari 1944 - 23 augustus 1945 was dit
een burgerkamp
Andere naam: Kampement 4de + 9de Bat. Infanterie, Bunsho II Kamp 4
Geïnterneerden: mannen; jonge mannen
Aantal geïnterneerden: 12.357
Aantal doden: 744
Informatie: Vanaf begin februari 1944 fungeerden de barakken en officierswoningen in het grote kampement van de twee
garnizoensbataljons in Tjimahi als onderkomen voor geïnterneerde mannen en jongens uit geheel Java. Het kampterrein had
een oppervlakte van ongeveer 2.000 vierkante meter. Het kampement was berekend op de legering van ten hoogste 2.500
man, maar in de barakken werden veel meer geïnterneerden ondergebracht. Het kampement was omheind met prikkeldraad.
In maart 1945 werd een afzonderlijk blok in het kampement ingericht als jongensblok, waarin alle jongens van 10 tot 16 jaar
samengebracht werden. Het bestond uit drie grote zalen voor elk 200 jongens, een kleinere kamer voor 50 jongens en een
aantal kamertjes voor de leiding. In februari 1944 kwam mijn vader in dit kamp terecht tot het einde van de oorlog.
Commandant: kpt. Kasahara Gengo; kpt. Takagi Seigo
Hoofdbewakers: Hirasawa; sgt. Segami; Nakamura; Nakajina; Tsuyama; kpl. Yamagami
Bewaking: Japanse militairen; Koreanen; heiho's
Kampnummer: 34409 Kamp 4 Tjimahi
Na de capitulatie van Japan in
1945 was mijn vader weer een
vrij man. Op deze formulieren
werd nauwgezet bijgehouden
hoeveel steun hij ontving van
de overheid.
Op dit formulier gaf hij aan welke ontberingen
hij had geleden tijdens zijn gevangenschap in
de Japanse kampen.
Klik op de formulieren voor een vergroting
